Khi Hasan, một nhà hiền triết Hồi giáo sắp qua đời, có người hỏi
ông: "Thưa Hasan, ai là thầy của ngài?"
Hasan đáp: "Những người thầy của ta nhiều vô kể. Nếu điểm lại tên
tuổi của các vị ấy hẳn sẽ mất hàng tháng, hàng năm, và như thế lại
quá trễ vì thời gian của ta còn rất ít. Nhưng ta có thể kể về ba
người thầy sau của ta.
Người đầu tiên là một tên trộm. Có một lần ta đi lạc trong sa mạc,
khi ta tìm đến được một khu làng thì trời đã rất khuya, mọi nhà đều
đi ngủ cả. Nhưng cuối cùng ta cũng tìm thấy một người, ông ta đang
khoét vách một căn nhà trong làng. Ta hỏi ông ta xem có thể tá túc ở
đâu, ông ta trả lời: "Khuya khoắt thế này thật khó tìm chỗ nghỉ
chân, ông có thể đến ở chỗ tôi nếu ông không ngại ở chung với một
tên trộm."
Người đàn ông ấy thật tuyệt vời. Ta đã nán lại đấy hẳn một tháng! Cứ
mỗi đêm ông ta lại bảo: "Tôi đi làm đây. Ông ở nhà và cầu nguyện cho
tôi nhé!" Mỗi khi ông ta trở về ta đều hỏi: "Có trộm được gì không?"
và ông ta đều đáp: "Hôm nay thì chưa, nhưng ngày mai tôi sẽ cố, có
thể lắm chứ". Ta chưa bao giờ thấy ông ta trong tình trạng tuyệt
vọng, ông ta luôn hạnh phúc.
Có lần ta đã suy ngẫm và suy ngẫm trong nhiều năm ròng để rồi không
ngộ ra được một chân lý nào. Ta đã rơi vào tình trạng tuyệt vọng,
tuyệt vọng đến nỗi ta nghĩ mình phải chấm dứt tất cả những điều vô
nghĩa này. Ngay sau đấy ta chợt nhớ đến tên trộm, kẻ hằng đêm vẫn
quả quyết: "Ngày mai tôi sẽ làm được, có thể lắm chứ!"
Người thầy thứ hai là một con chó. Khi ta ra bờ sông uống nước, có
một con chó xuất hiện. Nó cũng khát nước. Nhưng khi nhìn xuống dòng
sông, nó thấy cái bóng của mình nhưng lại tưởng đó là một con chó
khác. Hoảng sợ, nó tru lên và bỏ chạy. Nhưng rồi khát quá nó bèn
quay trở lại. Cuối cùng, mặc nỗi sợ hãi trong lòng, nó nhảy xuống
sông và cái bóng biến mất. Ta hiểu đây là một thông điệp đã được gửi
đến cho ta: con người phải biết chiến thắng nỗi sợ trong lòng bằng
hành động.
Người thầy cuối cùng là một đứa bé. Ta đến một thành phố nọ và thấy
một đứa bé trên tay cầm một cây nến dã thắp sáng để đặt trong đền
thờ. Ta hỏi đứa bé: "Con tự thắp cây nến này phải không?" Đứa bé
đáp: "Thưa phải." Đoạn ta hỏi: "Lúc nãy nến chưa thắp sáng, nhưng
chỉ một thoáng sau đã cháy sáng. Vậy con có biết ánh sáng từ đâu đến
không?"
Đứa bé cười to, thổi phụt ngọn nến và nói: "Ngài thấy ánh sáng đã
biến mất, vậy ngài bảo ánh sáng đã đi đâu?"
Cái tôi ngạo nghễ của ta hoàn toàn sụp đổ, pho kiến thức kim cổ của
ta cũng sụp đổ theo. Lúc ấy ta nghiệm ra sự dốt nát của bản thân. Và
từ đó ta vất đi tất cả những tự hào về kiến thức của mình.
Đúng là có thể nói ta không có một ai là thầy, nhưng điều này không
có nghĩa ta không phải là một học trò. Ta xem vạn vật là thầy. Tinh
thần học hỏi của ta luôn rộng mở hơn tất cả các người. Ta học hỏi từ
tất cả mọi vật, từ cành cây ngọn cỏ đến đám mây trên trời kia. Ta
không có một người thầy vì ta có hàng triệu triệu người thầy mà ta
đã học được mỗi khi có thể. Điều thiết yếu trong cuộc sống là luôn
làm một học trò. Điều này có nghĩa là gì? Nghĩa là có khả năng học
hỏi, luôn sẵn sàng học để biết chấp nhận ý nghĩa của vạn vật.
Calendar